De stoelenproeven met Gerard Croiset en Local Siderial Time
Dick Bierman
Wetenschap begint met waarnemingen in het ‘veld’ (in het echte leven). Of het nu een vallende ster is of een ‘helderziende waarneming’ van een verdronken en vermist persoon, de verschijnselen zullen eerst kwalitatief beschreven moeten worden alvorens de wetenschap aan de volgende fase kan beginnen: Het formuleren van mogelijke verklaringen en het toetsen hiervan.
De studie van spontane verschijnselen is derhalve een essentieel onderdeel van de aanpak. Maar waarnemingen in het veld zijn zelden onder controle van de onderzoeker en alternatieve verklaringen voor de verschijnselen zijn heel moeilijk uit te sluiten. En dan met name de toevals-verklaring. Vandaar dat de experimentele parapsychologie lang is blijven vast zitten in het evalueren van die toevalskans. Pas als je de door objectief onafhankelijke onderzoekers te controleren waarnemingen hebt, loont het de moeite om je echt af te vragen hoe het werkt. De theorie achter een verschijnsel. De laatste jaren zie je dat de parapsychologie zich meer en meer op het aspect van theorievorming is gaan richten.
Een goed voorbeeld van die overgang van waarnemingen in het veld naar de fase van de bepaling of je deze waarnemingen met toeval kunt wegverklaren zijn de stoelenproeven van Croiset. Bij deze proeven beschreef Croiset in een aantal geregistreerde uitspraken een persoon die bij de volgende stoelenproef (in een zaaltje) op een vooraf bepaalde stoel zou gaan zitten. Natuurlijk waren de mensen die bij zo’n proef aanwezig waren geheel vrij te bepalen op welke stoel ze gingen zitten.
Ulrich Timm heeft een analyse uitgevoerd over alle goed uitgevoerde stoelenproeven (dus geen selectie buiten gedegen methodiek) en een analyse met alle beschikbare uitspraken (dus helemaal geen selectie). Na veel werk in de archieven kwam dit uiteindelijk neer op een statistische evaluatie. En Timm, zelf statisticus, heeft hierbij de meest conservatieve methodes gebruikt. Conservatief betekent hier dat je alle statistische beslissingen zo neemt dat ze in het nadeel kunnen zijn van de psi-hypothese. Niettemin kwam hij tot de conclusie dat de resultaten van de stoelenproeven niet aan toeval konden worden toegeschreven.
Dan wordt het tijd om naar een theoretisch model te kijken. In een theoretisch model spelen eigenlijk altijd context-variabelen een rol, de manier waarop de resultaten samenhangen met externe factoren, bijvoorbeeld de temperatuur of een bepaalde veranderende bewustzijnstoestand kan ons informeren over de richting waar we een theoretische verklaring moeten zoeken.
Timm’s zeer conservatieve analyse en het feit dat we de laatste jaren meer te weten zijn gekomen over die context-variabelen heeft me doen besluiten te kijken of ik de stoelenproeven niet op een andere manier kan analyseren. En dan gaat het om het effect van de Local Siderial Time (LST).
Wat is dat nu weer?
In het Nederlands spreekt men wel over ‘sterrentijd’. Bij dezelfde sterrentijd zie je altijd dezelfde hemel. Dus dezelfde ster recht boven je. Deze tijd verschilt elke dag een paar minuten met de dagtijd. Nu blijkt uit analyse van experimenteel onderzoek en met name van de free-response experimenten als ‘Remote Viewing’ en ‘Ganzfeld’ dat de resultaten het best zijn op één en dezelfde sterrentijd. Als dat effect bevestigd kan worden in de stoelenproeven van Croiset dan zou dat prachtig zijn. Vooral als ook de ‘slechtere’ proeven die door Timm waren afgekeurd op grond van zwakheden in de opzet het effect ook vertonen. Dat zou die sessies ondanks die zwakheden toch waarde geven omdat de zwakheden niet met sterrentijd samenhangen en we alleen psi nog als verklaringsbron hebben en niet de zwakheden in de opzet..
Op dit moment gaat het erom om al het materiaal weer bij elkaar te krijgen. Pogingen daartoe zijn gedaan maar de relevante archieven van Wim Kramer zijn nog niet beschikbaar voor wetenschappelijk onderzoek. Dat zou in de loop van dit jaar wel het geval zijn. Mocht een student zich aangesproken dit project mede ter hand te nemen dan graag melden. Misschien wint die student dan wel de twee-jaarlijkse SPR Student Award!